به گزارش شمالغرب به نقل از مغان امروز، به دنبال سفر رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۳ منطقه آزاد تجاری به عنوان یک مطالبه جدی از سوی مردم و سپس مسئولان برای اولین بار در قالب الحاق بخشی از شمال استان به منطقه آزاد تجاری ارس و در کنار آن ایجاد منطقه ویژه گردشگری سرعین به دولت مطرح شد. بااین‌وجود رئیس‌جمهور در همین سفر بابیان اینکه ایجاد منطقه آزاد به مصوبه مجلس نیاز دارد این درخواست را نپذیرفت و تنها قول مساعد الحاق یک نقطه را مطرح کرد.

بعد از سفر طی مکاتباتی که انجام شد الحاق یک نقطه به چهار نقطه افزایش یافت چرا که به گفته مشاور امور اقتصادی استاندار اردبیل بین شهرستان‌ها اختلاف ایجاد شده بود و هر شهرستان سهمی می‌خواست در نتیجه یک نقطه تبدیل به چهار نقطه شامل پارس‌آباد، اصلاندوز، بیله سوار و گرمی شد و بعد از طرح مجدد آن در شورای عالی مناطق آزاد نیز به دلیل اینکه مغایر با مذاکرات مسئولان استان با  رئیس‌جمهور بود مورد پذیرش قرار نگرفت تا نشان دهد اختلافات مطرح شده باید در خود استان حل و فصل شود و بی‌توجهی به آن به طرح مطالبات استان لطمه وارد می‌سازد.

داستان الحاق این بار به شکل جدید و در قالب ایجاد منطقه مستقل پیگیری شد و بار دیگر بین شهرستان‌ها بحث‌هایی پیش آمد که محدوده منطقه آزاد کجا باشد.

ارژنگ عزیزی مشاور امور اقتصادی استاندار اردبیل در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: ما بعد از مطالعات از اصلاندوز تا فرودگاه اردبیل بعد گمرک بیله سوار بعد بخشی از گرمی بعد ارشق و لاهرود در مشگین شهر و بعد سرعین را در نظر گرفتیم.

این ابتدای داستان منطقه آزاد تجاری اردبیل است که طی مدت نزدیک به دو سال از طرح و پیشنهاد آن سپری شده و فراز و فرود این طرح نشان می‌دهد کمی مطالعات جامع و کمی تعامل می‌توانست عمر دست‌یابی به این آرزو را کوتاه کند.

منطقه آزاد گرفتار بخشی نگری شد

هر چند دولت کلیات طرح را قبول کرد اما در کمیسیون اقتصادی مجلس این ایراد به گوش رسید که منطقه آزاد باید محصور باشد و تمامی منطقه استعدادهای لازم را داشته باشد. در واقع محدوده انتخابی به حدی طولانی بود که از شکل منطقه بودن خارج شده بود.

عزیزی در بیان این ایراد مجلس تصریح کرد: کمیسیون اقتصادی درنهایت ملزم کرد که سه‌نقطه از شمال استان شامل سه شهرستان پارس‌آباد، بیله سوار و گرمی منطقه آزاد اردبیل را تشکیل دهد و این طرح به صحن علنی مجلس رفت.

گرفتاری منطقه آزاد در مجلس از آنجایی آغاز می‌شود که بدون طرح و برنامه و دفاع قوی نمایندگان و صرفاً تحت عنوان طرحی دهان پر کند به صحن می‌رسد.

نتیجه این می‌شود که با یک ایراد قانونی بسیار کوچک لایحه رأی نمی‌آورد. بار اول به استناد ماده ۱۱۷ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی چون لایحه مخالف برنامه پنجم بود و هزینه‌های مناطق پیش‌بینی نشده بود و بار مالی برای دولت داشت، برغم رأی بالا کلیات آن رد شد. از ۲۳۰ نماینده حاضر، ۱۱۷ نماینده موافق، ۸۵ نماینده مخالف و هشت نماینده رأی ممتنع دادند.

برای بار دوم باید ۵۰ نماینده طرح مجدد لایحه را امضا می‌کردند که ۷۰ نفر امضا کردند و این بار از ۲۳۱ نماینده حاضر در مجلس ۹۸ نماینده موافق، ۷۹ نماینده مخالف و ۲۵ نفر رأی ممتنع دادند.

این تجربه تلخ موجب شد که شتاب‌زدگی‌ها کنار گذاشته شود و کارشناسان با نگاه دقیق‌تر بر منطقه آزاد متمرکز شوند. بطوریکه یعقوب عزیززاده مدیرعامل اسبق منطقه ویژه اقتصادی جلفا در گفتگو با مهر تأکید  کرد که در طرح منطقه آزاد باید همه استان از جمله مسئولان ارشد و دستگاه‌های اجرایی متولی و نمایندگان بسیج می‌شدند.

توجیه مطلوبی از ضرورت طرح عنوان نشد

عزیززاده معتقد است این بسیج شدن به این معنی است که مسئولان باید بر روی ضرورت تصویب این لایحه کار می‌کردند ولی متأسفانه شاهد برخی اختلافات بودیم.

وی با بیان اینکه نمایندگان نیز نتوانستند لابی مناسبی برای طرح داشته باشند و حتی برای رأی خود هم که شده موفق عمل نکردند، افزود: منطقه آزاد برای اردبیل برگ زرینی محسوب می‌شود و به لحاظ اینکه در طول تاریخ چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب اردبیل به توسعه نرسیده است، می‌تواند جهش قابل‌توجهی در وضعیت استان به دنبال داشته باشد.

مدیرعامل اسبق منطقه ویژه اقتصادی جلفا با بیان اینکه توسعه‌نیافتگی در اردبیل بخشی به فرهنگ و بخشی به نوع نگاه و میزان توجه دولت‌ها برمی‌گردد، متذکر شد: اینکه درآمد شهرداری اردبیل یک سی ام درآمد شهرداری تهران است و اینکه میانگین درآمد مردم استان کمتر از سایر استان‌ها است، یعنی ما دچار فقر و توسعه‌نیافتگی هستیم.

عزیززاده به حسادت‌ها و تنگ‌نظری‌ها در پیگیری نیازمندی‌های استان اشاره کرد و با ذکر مثالی گفت: به‌عنوان‌مثال وقتی در اردبیل یک سرمایه‌گذار تحمل نمی‌شود و به چشم دشمن و نه دوست به وی نگاه می‌کنیم نباید انتظار توسعه داشته باشیم.

درعین‌حال مشاور اقتصادی استاندار اردبیل نیز تأکید دارد که بررسی این لایحه در آستانه انتخابات تا حدودی سیاسی شد و با استدلال و منطق برای جمع‌آوری رأی اقدام نکردیم.

عزیزی افزود: این امیدواری البته هست که در طرح دوباره بتوانیم موفق عمل کنیم و ضرورت آن اجماع و ورود قوی و تعامل نمایندگان است.

اقلیم کم‌نظیر منطقه آزاد و ضرورت بهبود زیرساخت‌ها

از جمله ضرورت‌هایی که به تعبیر مدیرعامل اسبق منطقه ویژه اقتصادی جلفا باید به آن توجه داشت موقعیت ممتاز منطقه آزاد اردبیل است تا جایی که عزیززاده معتقد است این منطقه از تمامی هفت منطقه فعلی نیز بیشتر می‌تواند موجب توسعه شود.

وی در طرح دلایل خود تصریح کرد: ما از بیله سوار می‌توانیم به کشورهای آسیای میانه و چین متصل شویم و بازارهای بکری برای کشورهای اروپایی تدارک ببینیم. این پتانسیل در وضعیتی مورد توجه است که به جهت ارزان بودن و قیمت پایین تمام شده بسیاری از رقبای ما به کنار خواهند رفت.

عزیززاده تأکید دارد که منطقه آزاد تجاری اردبیل در گستره بی‌نظیری به بازارهای جهانی ارتباط دارد در حالی که در سایر مناطق دسترسی به بازارها به مراتب محدودتر است.

از سویی تأکید این کارشناس به برخورداری از فرودگاه پارس‌آباد و راه‌های زمینی است و به‌عنوان‌مثال پایاب سد خداآفرین با ۷۵ هزار هکتار اراضی آبی فرصت مغتنمی در این منطقه محسوب می‌شود.

با وجود تأکیدات عزیرزاده به نظر می‌رسد زیرساخت‌های راه و سایر امکانات مورد تأکید باید بهبودیافته و بتواند مورد استفاده قرار گیرد. بطوریکه شمال استان نیازمند ارتقا زیرساخت‌های راه از جمله کمربندی ترانزیتی بیله سوار و چهار بانده پارس‌آباد است و از سویی توسعه صنایع تبدیلی برای بخش کشاورزی به جد مورد تأکید است. فرودگاه پارس‌آباد نیز چنانکه عنوان شده تا ۱۰ سال پاسخگوی نیازها خواهد بود.

مشاور امور اقتصادی استاندار اردبیل در پاسخ به این مطالبات معتقد است اردبیل امتیازات قابل‌توجهی دارد و درواقع دروازه ورود به بازارهای آسیای میانه و روسیه است. به‌عنوان‌مثال منطقه آزاد ارس هنوز یک فرودگاه ندارد و اگر منطقه آزاد در شمال استان ایجاد شود تردد بدون ویزا به منطقه امکان‌پذیر خواهد بود.

عزیزی تصریح کرد: علاوه بر این ما مرز مشترک قابل‌توجه، کشت و صنعت مغان و پروژه پایاب سد خداآفرین برای ۷۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی را داریم که امتیازات قابل‌توجهی محسوب می‌شود. در پایاب خداآفرین کشت‌های گلخانه‌ای فعال شده و تولید محصولات با ارزش‌افزوده بالا و مصرف آبی کم در دستور کار قرار گرفته است و حتی از سوی دولت حمایت می‌شود.

به گفته مشاور امور اقتصادی استاندار اردبیل علاوه بر این توسعه صنایع تبدیلی برای خارج شدن از وضعیت صادرات خام محصولات کشاورزی مورد تأکید است.

وی افزود: همچنین سیاست دولت توسعه اشتغال در مناطق مرزی است و این مهم حمایت می‌شود. بسیاری از کاستی‌ها ازجمله فرودگاه و گمرک در مدیریت واحد رفع می‌شود و خود منطقه می‌تواند کاستی‌ها را مدیریت کند تا جایی که برای تحقق آن حتی به مجوز دولت نیز نیاز ندارد.

تبدیل به سکوی واردات یا صادرات در گرو نگرش مدیران

در این شرایط کمبودها این نگرانی را ایجاد کرده که به‌مانند اغلب مناطق آزاد، منطقه آزاد اردبیل نیز به دروازه ورودی کالاهای وارداتی تبدیل شود و سهمی در توسعه صادرات و تولید ایفا نکند.

موضوعی که از سوی کارشناسان مدافع تصویب منطقه آزاد پذیرفته نیست بااین‌وجود تجربه فعالیت سایر مناطق آزاد نشان می‌دهد در صورت غفلت مدیران و به‌ویژه خلأ دوراندیشی مسئولان ارشد استانی این رویداد دور از ذهن نخواهد بود.

مشاور امور اقتصادی استاندار اردبیل تأکید دارد که اگر به مناطق آزاد نقد می‌شود که به دروازه ورود کالاهای مصرفی تبدیل شده‌اند این تقصیر به دولت‌ها برمی‌گردد.

عزیزی افزود: اساس مناطق آزاد صادرات است و اگر واردات مطرح می‌شود باید واردات سرمایه‌گذاری خارجی و نهایتا تکنولوژی و فن‌آوری و ماشین‌آلات باشد که خود در راستای توسعه صادرات است.

به گفته کارشناس امور اقتصادی استان علاوه بر این باید به موضوع جهانی‌شدن اقتصاد توجه شود، هزینه‌ها حداقل شود و قیمت رقابتی برای کالای تولید شده ایجاد شود. اگر منطقه آزاد  در برخی استان‌ها به فلسفه ذاتی خود نرسیده به ضعف بخش دولتی برمی‌گردد و لازم است با دقت و هشیاری در ابتدا تصویب منطقه آزاد را به فرجام برسانیم و در ادامه مطابق با فلسفه آن گام برداریم.

الحاق یا استقلال نیازمند اجماع است

یکی از نمایندگان استان بعد از ناکامی مصوبه منطقه آزاد تجاری اردبیل در مجلس از پیگیری مجدد الحاق آن به منطقه آزاد ارس با رسانه‌ها گفت. موضوعی که خود علامت سؤالی بود از میزان توافقات و مطالعات صورت گرفته برای این مطالبه و اینکه چقدر اجماع در بین مسئولان برای نحوه طرح آن وجود دارد.

امروز مدیرعامل اسبق منطقه ویژه اقتصادی جلفا که خود شاهد روند پیگیری این مصوبه بوده و از دور آن را مورد بررسی قرار داده معتقد است چه الحاق داشته باشیم چه منطقه مستقل هر دو برای استان یک توسعه است.

کمیته‌ای مرکب از نمایندگان و مسئولان با نفوذ استان تشکیل شده و حتی مطالعات قبلی نیز بار دیگر بازبینی و بررسی شود.عزیززاده با یادآوری جلسات هفتگی پیگیری خود در منطقه ویژه جلفا تأکید دارد که اگر اردبیل به دنبال جلب رأی مثبت مجلس دهم است باید با هم‌اندیشی و اتحاد نمایندگان به این مهم بیندیشد.

وی که  جای کمیته پیگیری برای دست‌یابی به این مصوبه را خالی می‌داند، تصریح کرد: باید کمیته‌ای مرکب از نمایندگان و مسئولان با نفوذ استان تشکیل شده و حتی مطالعات قبلی نیز بار دیگر بازبینی و بررسی شود.

وی افزود: در ادامه این به توان نمایندگان برمی‌گردد که بتوانند با تعامل مصوبه را از مجلس بگیرند و در ادامه این مصوبه را درست هدایت کنند تا به جای آسیب‌ها و مشکلات احتمالی بتواند موجب توسعه استان شود.

این چیزی است که در دوره نهم مجلس از سوی نمایندگان محقق نشد تا امیدواری به نمایندگان آینده استان باشد، چنانچه مشاور امور اقتصادی استاندار اردبیل نیز معتقد است محال است نمایندگان جدید اعتقادی به منطقه آزاد نداشته باشند. یکی از مهم‌ترین ضرورت‌های توسعه اردبیل منطقه آزاد است. به‌ویژه در وضعیت پسا تحریم باید نسبت به جذب سرمایه‌گذاری خارجی، توسعه صادرات و رونق تولید اقدام کنیم که همه این‌ها در منطقه آزاد تسریع می‌شود.

گزارش از ونوس بهنود