به گزارش شمالغرب ، بی‌تردید با وقوع انقلاب صنعتی در غرب و گسترش پیامدهای اقتصاد سرمایه‌داری در جوامع غربی و به دنبال آن تغییرات سریع و گسترده در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی چهره جهان به‌طور چشمگیری دگرگون شد. در این هیاهوی ناشی از رشد اقتصاد سرمایه‌داری و ظهور فناوری‌های جدید، چهره و ظاهر انسان‌ها نیز از این فرایند در امان نماند و دستخوش تغییرات جدی شد.
 این اتفاق با توجه به رشد و گسترش رفاه اقتصادی در جهان و تغییر در سبک و الگوی زندگی مردم طبیعی بود، اما این رویداد همراه با گسترش وسایل ارتباط جمعی مانند تلویزیون و ماهواره مسائل جدیدی را برای کشورهایی که تنها پذیرنده و دریافت‌کننده ظواهر محصولات اقتصادی و فرهنگی غرب بودند، ایجاد کرد. در این سال‌ها، صنعت پوشاک و لوازم آرایشی نیز گسترش قابل توجهی پیدا کرد و بسیاری از بازارهای جهان را در دست خود گرفت. از زمانی که جوانان به‌خصوص زنان در پی تعریف نقش جدیدی برای خود در عرصه جامعه و تحولات آن بودند، برای صاحبان پول و سرمایه، این فرصت فراهم آمد که با ایجاد تعریف‌های جدید از هویت، بازار پول‌ساز و سودآوری را برای خود ایجاد کنند. در این میان به‌ویژه از دهه ۱۹۶۰ شاهد شکل‌گیری جدی پدیده مد و مدگرایی در غرب هستیم؛ پدیده‌ای که از آن زمان تاکنون تأثیر مثبت و منفی فراوانی بر جوامع مختلف سراسر جهان داشته است.

 از این زمان، پرداختن به ظاهر لباس و نوع آرایش چهره به صورت مد شکل جدی‌تری به خود گرفت و در همین راستا بنگاه‌های اقتصادی بزرگی شکل گرفتند که امروز ما آن‌ها را به صورت غول‌های مارک‌دار در زمینه پوشاک و لوازم آرایشی می‌بینیم. از دهه ۱۹۹۰ به این طرف علاوه بر تحولات عظیم و گسترده سیاسی مانند فروپاشی شوروی و پایان نظام دوقطبی، تحول مهم و شگرف دیگری در عرصه فرهنگ صورت گرفت و آن ظهور پدیده ماهواره بود، پدیده نویی که مرزهای سیاسی را درنوردید و جهان را با فرهنگ‌های گوناگون به هم مرتبط ساخت. دگرگونی و تحول، جزو ویژگی ذاتی جوامع به شمار می‌رود. همان‌طوری که مطالعه تاریخ جوامع نشان داده، هیچ جامعه‌ای ایستا و بدون تغییر نبوده است. تغییر، خصوصیت تمام فرهنگ‌هاست، ولی میزان و مسیر تغییر از فرهنگی به فرهنگ دیگر و از زمانی به زمان دیگر متفاوت است.
 در زمان حاضر مسئله اساسی این نیست که چگونه می‌توان فرهنگ ملی و بومی را حفظ کرد، بلکه مسئله این است که چه باید کرد تا فرهنگ جامعه ارتقا یابد و به فرهنگ بهتری تبدیل شود. در این میان، نقش رسانه در تغییرات فرهنگی جامعه، محوری اساسی به شمار می‌رود.

 رسانه‌ها و تغییرات فرهنگی
 در اینجا لازم است از خود بپرسیم آیا رسانه‌های جمعی، اوضاع اجتماع را منعکس می‌کنند یا برعکس آن‌ها خود پیشگام تغییر اوضاع اجتماعی و فرهنگی هستند؟ واقعیت این است که رسانه‌ها می‌توانند در درازمدت ساختارهای ارزشی جامعه را بسازند یا دگرگون کنند، چرا که تأثیر پدیده‌ای چون تلویزیون و برنامه‌های ماهواره‌ای بر افکار عمومی و تغییر نگرش افراد به مسائل اجتماعی و فرهنگی از دیگر رسانه‌ها وسیع‌تر و عمیق‌تر است. تلویزیون به‌سرعت می‌تواند طیف وسیعی از اعضای جامعه را تحت تأثیر قرار دهد. این رسانه می‌تواند موانع زمانی و مکانی را برطرف کند و امواج خود را حتی به دورترین نقاط کشور ارسال دارد.
 این رسانه دیداری و شنیداری برای دریافت پیام‌هایش نیازی به سواد خواندن و نوشتن مخاطب ندارد در نتیجه می‌تواند برای بخش وسیعی از اعضای جامعه در حال توسعه، نقش یک آموزشگاه مؤثر را ایفا کند.
 تلویزیون در حوزه زندگی خصوصی مردم، بخش اعظم لحظه‌های زندگی افراد را به خود اختصاص می‌دهد. به‌علاوه چون این رسانه به صورت شفاهی و عینی با مخاطبان ارتباط برقرار می‌کند، تأثیر آن از لحاظ روانی عمیق است. همچنین استفاده از این وسیله ارزان‌تر و میسرتر است. تلویزیون با ارائه تصویر، جاذبه بیشتری دارد و بعد تازه‌ای به پیام می‌دهد و فهم پیام را نیز آسان می‌کند. البته از این نکته نیز نباید غافل شد که تلویزیون به تنهایی قدرت ایجاد تحولات بزرگ را در افکار عمومی ندارد، بلکه به طور مؤثر جریان‌های موجود را تقویت می‌کند و چنانچه در توده مردم آمادگی برای تحول وجود داشته باشد حتی قادر است این تحول را جهت بدهد. در حقیقت، سیل اطلاعات که از سوی برنامه‌های تلویزیونی و شبکه‌های ماهواره‌ای جاری می‌شود به تدریج، جامعه را در خود غرق می‌کند و افراد هم که خواه ناخواه، در این جو اطلاعاتی تنفس می‌کنند از آن تغذیه می‌شوند و به مرور در جریان مسیر ایجاد شده قرار می‌گیرند.
 ورود ماهواره به ایران
 از زمانی که ماهواره وارد خانه‌های ایرانیان شد، طیف گسترده‌ای از شبکه‌های ماهواره‌ای مورد توجه و استقبال مخاطبان قرار گرفت. در ابتدا به دلیل محدود بودن شبکه‌های فارسی‌زبان، شبکه‌های خارجی مورد توجه بینندگان برنامه‌های ماهواره‌ای قرار داشت، اما پس از مدتی با گسترش شبکه‌های فارسی‌زبان و کاهش سختگیری‌ها نسبت به استفاده از ماهواره، این پدیده به صورت گسترده‌ای به خانه‌های ایرانیان راه یافت.
 هم‌اینک تخمین زده می‌شود که تعداد قابل ملاحظه‌ای گیرنده و دیش ماهواره‌ای در کشور وجود داشته باشد. تعداد شبکه‌های ماهواره‌ای فعال در جهان ۱۷ هزار و ۶۶۶ شبکه است که از این تعداد حدود سه‌هزار شبکه در داخل ایران با همین دیش‌ها و آنتن‌های معمولی قابل دریافت است. از این تعداد شبکه حدود ۷۴ شبکه مخصوص تبلیغات مد لباس و لوازم آرایش است. با توجه به جوان بودن جمعیت کشور، علاوه بر تأثیر شبکه‌های ماهواره‌ای بر نحوه نگرش جوانان به مسائل سیاسی، ما شاهد تغییر در الگوهای فرهنگی جوانان کشور نسبت به بسیاری مسائل از جمله مدل لباس و آرایش نیز هستیم.
 آراستگی و زیبایی ظاهر جوان امروز که مورد پسند اوست، به گونه‌ای متفاوت از الگوهای جمعی است که فرهنگ سنتی جامعه برای او ترسیم می‌کند. در جامعه به دلیل بهبود اوضاع اقتصادی مردم، ابراز وجود در میان جوانان به مثابه یک ارزش اجتماعی به سرعت در حال رشد است. یکی از دلایل پررنگ شدن این موضوع، علاوه بر رفاه اقتصادی، گسترش روزافزون استفاده از ماهواره در خانواده‌ها است. از این نکته نیز نباید غافل شد که جامعه ما یک جامعه در حال گذار است و در این میان موجی که بر طبقه بالا و متوسط تأثیر می‌گذارد، طبقات پایین جامعه را هم متأثر می‌کند، به طوری که ما در جوانان طبقات پایین جامعه هم میل به تغییر در نوع لباس و آرایش را مشاهده می‌کنیم، هر چند مسائل مالی، آن‌ها را در ابراز این نوع کنش اجتماعی دچار محدودیت می‌کند. در جامعه جوانی چون ایران، انتخاب نوع پوشش و سبک آرایش، بی‌تأثیر از برنامه‌های ماهواره نیست.
 با نگاهی کوتاه به این مسئله متوجه می‌شویم که نفوذ فرهنگ غرب آرام آرام وارد کلیه اندام‌های درخت کهنسال فرهنگ ایران می‌شود وخود را به سرعت ناباورانه‌ای به عنوان بخشی از فرهنگ جامعه به جوانان عرضه می‌کند. در چنین اوضاعی، مدیران فرهنگی جامعه باید حرکت خلاقانه و آگاهانه‌ای را برای کاهش اثرات منفی برنامه‌های شبکه‌های ماهواره آغاز کنند. از نظر کارشناسان، در عصر جهش ارتباطات، ما نمی‌توانیم جلوی ارسال امواج ماهواره و رسوخ آموزه‌ها و هنجارهای غیر خودی را در درون کانون خانواده‌های‌مان سد کنیم، اما می‌توانیم در پرتو ارائه مبانی هنجاری خود در رسانه‌های خاص به مقابله با شبیخون فرهنگی بیگانه بپردازیم. برای نمونه می‌توانیم با ایجاد شبکه‌هایی مخصوص نمایش لباس و مد و ارائه الگوهای ایرانی ـ اسلامی و با نظارت اهل فن، بخش عمده‌ای از تأثیر منفی (صرف نظر از آثار و برنامه‌های مثبت این فناوری) برخی از شبکه‌های ماهواره‌ای را تعدیل کنیم.
 تأثیر شبکه‌های ماهواره‌ای در گسترش بدحجابی
 یکی از اصلی‌ترین دلایل گسترش بدحجابی در کشور را باید در تلاش شبانه‌روزی شبکه‌های ماهواره‌ای جست‌وجو کنیم که به شدت در پی ترویج سبک زندگی غربی هستند که در آن حجاب هیچ جایگاهی ندارد.
 امروز رسانه‌های غرب درصددند نوع جدیدی از زندگی را در جامعه رواج دهند که شاید بتوان شاخص حرکت این پویش اجتماعی را در مسئله پوشش کندوکاو کرد.
 گسترش مدرنیته در جوامع و ماهواره‌ها به عنوان نماد رسانه‌ای جامعه مدرن، جایگاه خاصی در میان سایر رسانه‌ها پیدا کرده است. ماهواره که محصول جامعه مدرن است، امروزه گستره وسیعی از جهان را تحت سلطه خود قرار داده است و هم‌اکنون رد پای ماهواره‌ها حتی در میان عشایر و چادرنشینان کشور ما نیز به چشم می‌خورد! وجود ماهواره‌ها در منازل پیامدهای مخرب بسیاری را در پی دارد که قسمتی از این پیامدها مربوط به آسیب‌های اجتماعی این پدیده در سطح جامعه است. شبکه‌های فارسی زبان که در سال‌های اخیر رشد روزافزونی داشته‌اند، مدت‌ها است با انتخاب سریال‌هایی خاص بر پایه موضوعاتی چون روابط بی‌بندوبارانه و بی‌توجهی به تعهد خانوادگی، در قالب‌های فریبنده سعی در رسوخ به خانواده‌های ایرانی داشته‌اند. شبکه‌های غیر فارسی‌زبان ماهواره نیز سرشار از برنامه‌هایی با مفاهیم جنسی و غیراخلاقی است. برنامه‌های ماهواره‌ای با عادی جلوه دادن روابط زنان و مردان، سعی در تغییر الگوهای رفتاری بر مبنای اخلاق و دین در میان جوامع هدف دارند.
 این برنامه‌ها از مفاهیمی چون خانواده و تعهد، تقدس‌زدایی می‌کنند و گناه را امری عادی جلوه می‌دهند. یکی از پیامدهای اجتماعی ورود مار خوش خط و خال ماهواره در منازل، قبح‌زدایی از روابط غیرشرعی میان زنان و مردان در سطح جامعه است.
 به این وسیله دختران و پسران را به روابط خارج از چارچوب ازدواج دعوت می‌کنند و جوانان نیز پس از مدتی به چنین روابطی گرایش پیدا می‌کنند.
 افزایش روابط خارج از بنیان خانواده نیز خود سبب کاهش ازدواج در جامعه و افزایش سن ازدواج می‌شود. یکی دیگر از مؤلفه‌های برنامه‌های ماهواره‌ای، رواج مد و پوشش‌های نامناسب است. بد پوششی و استفاده ابزاری از زنان در برنامه‌های ماهواره‌ای موج می‌زند. برنامه‌سازان بیگانه سعی در القای پوشش و مدهایی دارند که مردم عادی کشورهای خودشان در کوچه و خیابان هیچ‌گاه از چنین ظواهری استفاده نمی‌کنند و چنین پوشش و آرایش‌هایی تنها مربوط به سالن‌های مد و خوانندگان و هنرپیشگان‌شان است.
 کشورهای غربی با تولید چنین برنامه‌هایی می‌خواهند تصویری ساختگی از غرب و مردم آن به خورد جهانیان دهند تا از این طریق مردم کشورهای هدف را از مسائل بنیادین و اساسی زندگی دور کنند و به سمت سطحی‌گرایی و مدپرستی سوق دهند.
 به لحاظ فنی در ۱۵۹ مدار تلویزیونی در کل جهان، ۲۰۳ ماهواره تلویزیونی فعال است که از این تعداد در ۸۰ مدار قالب دریافت در ایران، یکصد ماهواره تلویزیونی ـ یعنی نیمی از ماهواره‌های جهان ـ قرار دارد.
 این تعداد ماهواره‌ها، امکان تماشای حدود ۱۸۰۰۰ شبکه تلویزیونی را در ایران فراهم می‌آورد. با رسیورها و دیش‌های معمولی می‌توان تا نزدیک ۲۰۰۰ کانال ماهواره‌ای را در ایران با کیفیت بالا دریافت کرد. شبکه‌هایی که اکثر برنامه‌های آن‌ها با سنت و فرهنگ ایرانی و اسلامی در تضادند و اثرات مخرب روحی و روانی بر مخاطبان ایرانی می‌گذارند و یکی از مهم‌ترین شگردهای غرب در جنگ نرم علیه ارزش‌های اسلامی و ایرانی است. در میان شبکه‌های ماهواره‌ای که به سهولت در ایران قابل دریافت است، بیش از ۳۸۰ کانال خاص موسیقی وجود دارد که شبانه‌روز در حال پخش موسیقی، کلیپ، رقص، آهنگ‌های درخواستی و کنسرت است. عموم این برنامه‌ها آکنده از حرکات ضد اخلاقی و اروتیکال است. در حالی که علاوه بر این شبکه‌های اختصاصی موزیکال، حدود ۱۲۰۰ شبکه هم در خلال برنامه‌های خود کلیپ‌ها و شوهای موزیکال پخش می‌کنند. در حوزه کودک و نوجوان بیش از ۲۵۰ کانال ماهواره‌ای قابل دریافت در ایران است، ضمن آنکه بخش مهمی از برنامه‌های کانال‌های عمومی نیز به پخش برنامه‌های کودک و نوجوان اختصاص دارد.
 این شبکه‌ها علاوه بر پخش کارتون‌هایی که عموماً در تضاد با مبانی اخلاقی ماست، اقدام به فرهنگ‌سازی ارزش‌های لیبرالی و اومانیستی غرب در ذهنیت اطفال ایرانی می‌کند و آنان را شیفته زندگی آمریکایی و غربی می‌نماید. در حوزه مصرف‌زدگی و فرهنگ‌سازی پوشش و مد، حدود ۸۰ شبکه وجود دارد که به نمایش مد و لباس اختصاص دارد؛ لباس‌هایی که رسماً تبلیغ فرهنگ عریانی است.

منبع: تهران پرس