اقتصاد در هر کشوری وابسته به مؤلفه‌هایی محدود و مشخص است. البته می توان جنبه ایجاد شرایط اقتصادی برای ساکنان یک منطقه از هر سو در نظر گرفته شود، اما با توجه به استعداد ذاتی شهرها می توان در یک طیف محدود شرایط اقتصادی بهتری به وجود آورد.

 

 

 

 

 

 

استان اردبیل نیز به طبع این گفته در صنعت بزرگ کشاورزی معیارهای مناسبی برای توسعه اقتصادی دارد.
اردبیل از دیرباز سهم عمده‌ای از تولید ناخالص خود را به کشاورزی به عنوان یک قطب بزرگ در این رشته اختصاص داده است و با ایجاد شرکت های کشت و صنعت های بزرگ و کوچک موجبات فراهم کردن زمینه پیشرفت این صنعت را در استان ایجاد کرده است. ارتباط اکثریت مردم شهرستان های استان اردبیل با کشاورزی باعث شده است این منطقه به عنوان استانی با هر نوع خاک و هوا در بیشتر فصول سال، شاهد وجود محصولات مختلفی در زمینه کشاورزی و باغی باشد.
اردبیل از جمله استان‌هایی است که از گذشته‌های بسیار دور و قبل از آنکه شهرنشینی در آن رواج یابد، بسیاری از مردم آن، روزگار را با کار کشاورزی سپری کرده و ساکنان این دیار به طریق مختلف با این صنعت بزرگ جهانی ارتباط داشته و دارند. هم اکنون نیز با وجود تبدیل صنایع سنتی کشاورزی به صنایع پیشرفته و مدرن، بازهم قشر عظیمی از جامعه استان اردبیل با این صنعت ارتباط دارند. حال این ارتباط به صورت مستقیم در کشت و برداشت و یا اینکه کار به طور غیرمستقیم در مزارع مختلف و صنایع تبدیلی وابسته، تعریف می شود.
امروزه کشاورزی در این استان با قابلیت‌ها و محدودیت‌های مختلفی روبرو است اما وجود اراضی فراوان و مناسب برای کاشت و به عمل آوردن برخی محصولات همچون انواع میوه جات، سیب زمینی، گندم، عدس و سایر حبوبات، موجب شده تا در این زمینه‌، کشاورزان ما حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشند.
با نگاه اجمالی می توان دریافت شهرستان پارس آباد به دلیل وجود کشت و صنعت مغان به عنوان قطب بزرگ کشاورزی کشور محسوب می شود، شهرستان گرمی و بیله سوار به عنوان بزرگترین قطب کشت محصولات دیم، مشگین شهر به عنوان قطب باغات منطقه و مرکز استان به عنوان یکی  از بزرگترین تولیدکنندگان سیب زمینی در کشور، گوشه ای از اهمیت این صنعت بزرگ را در این استان به نمایش می گذارد.
اما یکی از مسائلی که همواره موجبات نارضایتی کشاورزان در این دیار شده است، کمبود منابع آبی لازم برای رونق کشاورزی است که این موضوع با توجه به نرخ نسبتا مناسب بارندگی‌ها در استان، جای تأمل دارد. البته وجود رودهای خروشان در هر نقطه از این استان نیز جای بحث و بررسی دارد که چگونه با این شرایط در بسیاری از مناطق استان اردبیل همچنان کمبود آب برای کشاورزی و حتی در برخی موارد برای شرب باید دیده شود.
آب به عنوان یکی از نیازهای اساسی زندگی بشر، نقشی بی بدیل در پیشرفت و یا عقب ماندگی شهر و آبادی ها ایفاء می کند. تحلیل این موضوع بسته به شرایط زندگی مردمان یک دیار است که نبود آب برای شرب و کشاورزی در یک منطقه رابطه مستقیمی با آمار بالای مهاجرت از آن منطقه دارد. وارسی سطحی آمارهای چند دهه گذشته مهر تأییدی بر این گفته است.
محدودیت‌های آزار دهنده در این زمینه و همچنین نبود تسهیلاتی چون وام‌های مناسب به کشاورزان، برای رونق محصولات خود موجب شده است طی دهه‌های گذشته بسیاری از روستائیان با ترک خانه و کاشانه و کار و پیشه خود، رهسپار شهرها شوند. ضعف شدید مالی این افراد در کنار فرهنگ متفاوت روستا و شهر موجب شده تا کشاورزان دیروز، حاشیه‌نشین‌های امروز شهرها باشند که این واقعیت در جای خود تهدید کننده و زمینه‌ساز بروز آسیب‌های اجتماعی بوده و از ثمرات مهاجرت روستائیان است.
همچنین حضور دلالان که محصولات تولیدی کشاورزان را با قیمت‌های پائین و کمتر از نرخ تمام شده از کشاورزان می‌خرند و در بازار مصرف به چندین برابر به فروش می‌رسانند از دیگر عوامل نارضایتی در میان کشاورزان روستایی و به خصوص عشایری منطقه است که در نهایت هم به ضرر تولیدکنندگان و هم مصرف کنندگان است.
باید اذعان کرد توجه به تأمین آب زمین‌های کشاورزی در ساخت سدها و استفاده از پایاب آنها به این منظور، باید نخستین اقدامی باشد که می‌توان برای جلوگیری از کم‌آبی در این مناطق و مهاجرت روستائیان و کشاورزان انجام داد.
پرداخت وام‌‌های کم‌بهره و یا حتی بدون بهره برای سرپا ماندن اقتصاد مبتنی بر کشاورزی خانواده‌ها، امری است که دولت باید با مجاب کردن بانک‌ها به این موضوع در دستور کار قرار دهد. کوتاه کردن دست دلالان است که این سال‌ها با گسترش دامنه فعالیت‌های خود، نفس کشاورزی استان را بریده‌اند و با اخلال در نظام اقتصادی، هم موجبات نارضایتی شهرنشینان و هم بی‌انگیزگی روستائیان و کشاورزان را پدید آورده‌اند نیز یکی از برنامه های دولت برای توسعه پایدار روستایی باید باشد.

* یادداشت از علی قاسمیان (نویسنده و روزنامه نگار)