به گزارش شمالغرب به نقل از سبلانه، در حالی که یک روز بیشتر به آغاز ماه میهمانی خدا نمانده است، همه مسلمانان با سبک و سیاقی خاص به استقبال رمضان رفته اند؛ در استان اردبیل هم خانه تکانی ها به سر آمده و همه خود را برای حضور در بزرگترین ماه میهمانی خدا آماده کرده اند؛ امروز هم خیلی ها با آیین  "قاباقاگئتمک" به پیشواز ماه رمضان رفته اند.

گرچه بسیاری از سنت‌های زیبای گذشته آیین رمضان در اردبیل، رنگ باخته و برخی آیین‌ها رفته رفته بوی تجمل به خود گرفته است اما همچنان برخی از آیین ها با همان سبک و سیاق قدیم در اردبیل ادامه دارد.

هنوز هم  از چند روز مانده به ماه مبارک رمضان، مساجد این استان برای برپایی این ماه آسمانی آماده می شوند، نظافت عمومی مساجد، غبار روبی و عطر افشانی مساجد با کمک جوانان و در برخی مساجد به همت بانوان انجام می شود.

خانه تکانی  رسمی دیرین در اردبیل

خانه تکانی مادران اردبیلی دو بار در سال صورت می گیرد یکی در آستانه عید نوروز و دیگری در پیشواز ماه مبارک رمضان پدران نیز همچون ایام پیش از نوروز چند روز مانده به این ماه مبارک به تکاپو می ‌افتند تا لوازم و مواد لازم برای تهیه انواع خوراک مخصوص سفره ‌های افطاری و سحری را فراهم کنند گویی عید رمضان در پیش است.

دادن برنج به آسیاب به منظور تهیه فرنی، درست کردن انواع مربا از قبیل مربای گل محمدی (قزل گول)، پسته و نظایر اینها از دیگر کارهای است که بانوان اردبیلی قبل از فرا رسیدن ماه رمضان انجام می ‌دهند.

فرنی جزو لاینفک سفره های افطاری در اردبیل است، غذایی که با آرد برنج و شیر تهیه می شود و در زمان افطار قبل از غذای اصلی با مربا به ‌ویژه مربای گل صرف می‌شود.

قاباقاگئتمک(پیشواز)

مردم استان اردبیل مانند سایر مناطق کشور به پیشواز‌ ماه مبارک رمضان می‌روند و چند روز مانده به آغاز این ‌ماه پر برکت، مخصوصا روز آخر‌ماه شعبان را روزه می‌گیرند که به این پیشواز قاباقاگئتمک می‌گویند.

تعطیلی هنگام افطار

سفره های افطاری در اردبیل رنگ و بوی خاصی دارد؛ فرنی با مربای گل سرخ که عطر آن به یاد ماندنی است، خرما، فطیر، چای شیرین، پنیر و گردو و سبزی های معطر با نان سنگک، آش دوغ یا سوپ، زولبیا و بامیه میهمانان همیشگی سفره های افطاری اردبیلی ها هستند.

معمولاً مردم برای باز کردن روزه خود در زمان افطار اول از همه مقدار کمی آب گرم، نمک و یا خرما میل می کنند.

برخی از خانواده ها تمام غذاهای تهیه شده اعم از فرنی، آش یا سوپ و برنج و خورشت را بطور یکجا در افطار صرف می ‌کنند اما بعضی دیگر چای شیرین و فرنی را میل کرده و ساعاتی بعد سفره شام را پهن می کنند تا غذاهای اصلی را صرف کنند.

پس از جمع شدن بساط افطار از اهالی منزل و میهمانان روزه دار با چای تلخ و گز سفید پذیرایی می شود که با گرم شدن هوا اغلب هنداونه و خربزه و دیگر میوه های آبدار جایگزین آن می شود.

یکی از رسوماتی که همچنان ماندگار شده بسته‌شدن مغازه‌ها هنگام افطار است .

در این‌ ماه مغازه‌ها به غیر از غذاخوری‌ها هنگام افطار بسته می‌شوند حتی اگر کسی از نزدیک شدن زمان افطار اطلاع نداشته باشد از حرکت و جنب و جوش بین مردم و بسته‌شدن مغازه‌ها متوجه رسیدن زمان افطار می‌شود؛ بعضی از مغازه ها هنگام افطارفقط در مغازه را می بندند و چراغ ها را روشن می گذارند تا به این وسیله اعلام کنند که بعد از افطار دوباره مغازه را باز خواهند کرد.

هدیه به سال اولی ها

طبق یک سنت قدیمی دختران و پسران نوجوان که تازه بالغ شده و نخستین رمضان دوران تکلیف خود را می‌گذرانند، از سوی والدینشان به شیوه های مختلف مورد تشویق قرار می‌گیرند.

بارز‌ترین شکل آن، این است که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، با ترتیب دادن یک مهمانی افطاری، سال اولی‌ها و مؤمنان تازه بالغ را دعوت کرده و با دادن هدیه‌ای کوچک، آنان را به انجام تکالیف الهی و فرایض دینی تشویق می‌کنند.

دق الباب دم سحری

بیشتر ساکنان منطقه اردبیل به بیدار شدن از خواب ساعاتی قبل از اذان صبح و خوردن سحری و اقامه نمازهای واجب و مستحبی اهمیت زیادی می‌دهند، در ماه مبارک رمضان، سحری هم مراسم ویژه خود را از قدیم الایام داشته که با گذشت زمان، تغییر و تحولاتی در آن پدید آمده است.

در زمان گذشته که از رادیو و تلوزیون خبری نبود عده‌ای از مردان و جوانان دو ساعت مانده به اذان صبح با رفتن به پشت بام ‌ها با صدای بلند اهالی محل و همسایه ‌ها را از فرا رسیدن وقت سحری آگاه می‌کردند و در برخی مناطق نیز از شلیک توپ برای این امر استفاده می شد.

بسیاری از افراد نیز به محض اینکه خود بیدار می شدند، به در خانه خویشان و همسایگان نزدیک خود رفته، با دق الباب، آنها را برای سحری بیدار می کردند؛ در صورتی که ‌پس از بیدارباش عمومی صاحبخانه‌ای با روشن کردن چراغ بیدار بودن خود را اعلام  نمی‌کرد، همسایگان روز بعد به پرس و جو می‌پرداختند و چنانچه مشکلی وجود داشت به یاری آنها می‌رفتند که این روح همدلی را بین مومنان تقویت می‌کرد. (این رسم نیکو هنوز هم در برخی محلات و روستاهای استان پاس داشته شده و به آن عمل می شود البته به جای دق الباب از تلفن برای این امر استفاده می شود).

دوختن «کیسه برکت»

از دیگر رسوم استان اردبیل و شهرهای اطراف اردبیل دوختن «کیسه برکت» است که همزمان با آخرین جمعه ‌ماه رمضان در مساجد شهرستان مشکین‌شهر برگزار می‌شود.

دوخت این کیسه‌ها که در آخرین روز‌ ماه مبارک رمضان و معمولاً با ختم 30جزء قرآن کریم تمام می‌شود، براساس یک باور دینی و مذهبی توسط زنان و دختران مشگین شهری انجام می‌شود.

این کیسه‌ها که بین مردم به برکت توربافی معروف است، از پارچه نذری تهیه می‌شود و پس از آماده ‌شدن، مقداری نمک و وجه نقد در آن قرار داده می‌شود. خانواده‌ها پس‌انداز خود را در طول سال داخل این کیسه قرار داده و در سفرهای زیارتی و کارهای عام‌المنفعه مورد استفاده قرار می‌دهند.

شلیک توپ راهی برای مطلع شدن از زمان افطار 

در زمان‌های دور هنگام افطار یک توپ شلیک می‌شد و روزه‌داران با شنیدن صدای توپ می‌فهمیدند که افطار شده و می‌توانند روزه خود را باز کنند اما امروزه شنیدن بانگ اذان از رادیو و تلویزیون جای توپ را گرفته و در میان اذان‌های زیبایی که از صدا و سیما شنیده می‌شود، اذان مرحوم مؤذن‌زاده برای مردم کشورمان و به‌ خصوص برای اردبیلی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد.

سفره افطاری بزرگترها، 30 روز رمضان برپاست

افطاری دادن نیز یکی از رسم های دیگر مردم اردبیل است که از دیرباز بر جای مانده به طوری که ابتدا افراد و خانواده ‌های کم سن و سال برای باز کردن افطاری به منزل بزرگتران می ‌روند و سپس آنان را به افطارهای دیگری دعوت می‌کنند. همچنین افراد متمول نیز در مساجد و منازل با برپای سفره های افطاری هر چند ساده افراد شناس و ناشناس و رهگذران روزه دار را پذیرایی می کنند که متاسفانه این عمل نیک که هدف آن صله ارحام، افزایش محبت و دوستی در بین افراد فامیل یا پذیرایی از محرومان و نیازمندان است آرام آرام جای خود را به چشم و هم چشمی ها و ریخت و پاش های آنچنانی در تالار های پذیرایی با صرف هزینه های هنگفت نه برای افراز نیازمند بلکه برای... می دهد که این کار نیز در سالیان اخیر مورد اعتراض ائمه جماعات در تریبون های مختلف قرار گرفته است.

تردد شبانه و پس از افطار شهروندان در خیابان های شهر در ایام ماه رمضان، حتی در برخی موارد از آمار روزانه هم بیشتر بوده و تا موقع سحر ادامه می یابد.

در ماه رمضان بسیاری از مساجد شاهد حضور مردم بویژه جوانان و نوجوانان است، در این ماه روزه داران اغلب برای قرآن خوانی و ادای نماز جماعت در مسجد محلات جمع می شوند و در کنار این امور، کلاس های درس و قرائت قرآن هم توسط هیات امنای مسجد دایر می شود.

در شبهای قدر خانواده ها با حضور در مصلی اردبیل به شب زنده داری می پردازند حضور پرشور مردم در این ایام به حدی است که علاوه بر مصلی خیابان های اطراف آن نیز مملو از جمعیت می شود در این شبها زن و مرد ، پیر و جوان پس از افطار شب زنده داری می کنند چرا که لیله ‌القدر، شب ولایت، شب نزول قرآن، شب نزول ملائکه بر امام زمان است.

مراسم احیا

مراسم احیا از لحظات روحانی و به یاد ماندنی است که مردم استان اردبیل  سعی می‌کنند از فیض شب‌های احیا به دور نمانند.

در شبهای احیا و شهادت امیر المومنین (ع)، مردم برای احیای این شب در مساجد جمع می‌شدند و به خواندن دعا و مناجات می‌پرداختند.

اهمیت بیداری این شب در نظر مردم، آن قدر زیاد است که با خود خوراکی به مسجد می‌آورند.

برپایی مجلس یادبود برای اموات در ماه میهمانی خدا

یکی از رسوم قدیمی اردبیلی ها در اعیاد، یاد کردن امواتی است که اخیراً از دنیا رفته اند که در ‌ماه مبارک رمضان نیز که به عقیده مردم اردبیل، عید محسوب می‌شود، برای درگذشتگانی که طی یک سال اخیر فوت کرده‌اند، در تکایا، مساجد و یا منازل بستگان آنان مجلس ترحیم برگزار می‌شود.

طبق سنت دیرین مردم این منطقه، هر سال در دومین شب از ‌ماه مبارک رمضان، این قبیل مراسم یادبود برگزار شده و مؤمنان با برگزاری مجلس ختم، جای خالی درگذشتگان را در نخستین رمضان بعد از درگذشت آنان، با قرائت قرآن کریم و فاتحه‌خوانی، پر می‌کنند

رمضان در میان عشایر ایل سون

پیشینه تاریخی ماه مبارک رمضان در میان ایلات و عشایر اصلاندوز مغان زبانزد عام و خاص بوده به طوریکه این قشر زحمتکش به آداب رسوم ملی و مذهبی پایبند هستند.

عشایر به مردمانی گفته می‌شود که عموما زندگی خود را از دامداری اداره می‌کنند و به همین دلیل معمولاً هر سال از ییلاق به قشلاق و بالعکس کوچ می‌کنند. عشایر بطور سنتی دارای اقامتگاه ثابتی نیستند و نوع مسکن آنان به گونه‌ای است که امکان جمع آوری و نصب مجدد آن وجود دارد.

«ایلات و عشایر اصلاندوز به مانند 32 قبیله ایل سون به روزه داری اهمیت فوق العاده ای قایل هستند و مردانی پاک، ساده، وطن پرست، غیور، متعصب به امور دینی و مذهبی و موطن ایران اسلامی و بدون گرفتن اجر و مزد به دفع تجاوزات بیگانگان بارها در تاریخ ایران اسلامی حماسه ساز بودند.

عشایر این منطقه به آداب و رسوم ملی، مذهبی و اجتماعی پایبند هستند و به سال و ماه و روز و مناسبتها توجه ویژه ای دارند، ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن کریم هم یکی از مهمترین ماههای سال که قبل از شروع این ماه اهالی روستا دور هم جمع شده و به غبارروبی و تمیز کردن مساجد اقدام می کنند. ماه مبارک رمضان از سال دوم هجرت توسط پیامبر اکرم (ص)شروع و در آخر این ماه هفتم رمضان اولین بار در تاریخ اسلام حکم ذکات و فطری معمول شد.

از زمان پذیرش و قبول اسلام در میان ایلات و عشایر این ماه مبارک معمول و مردم عشایر اصلاندوز از این قضیه مستثنی نیستند، از قدیم الایام براساس جایگاه ستارگان در آسمان معیار تشخیص اذان و سحری محسوب می شد و مدتی هم بانگ خروس در بیداری مردم برای سحری و افطار نقش اساسی موذن را ایفا میکرد.

درمیان بعضی طوایف عشایر اصلاندوز خبر دار کردن از پشت بام توسط فرد مشخص روستا در هنگام سحری از دیگر روش معمول برای افطار و سحری محسوب می شد.به حمد خداوند متعال و پیشرفت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران امروزه زنگ ساعت و پخش اذان ار بلندگوی مساجد جای همه عوامل بیدار کننده فوق را گرفته است.

از روز های حساس و مهم این ماه مبارک 19 و 21 و 23 رمضان در میان تمام ملیتهای ایرانی بخصوص در میان ایلات و عشایر آذربایجان که از آن تحت عنوان شب های قدر یاد می شود می باشد.مردم عشایر این منطقه نسبت به این شبها احترام خاصی به خاطر ضربت و شهادت حضرت امام علی (ع)قایل هستند و همیشه در طول تاریخ شیعه این روزها از تقدسات خاصی برخوردار است.

مردم عشایر منطقه در این روزها مشغول راز و نیاز و مناجات با خدای متعال هستند، نذر و افطاری در این روزها در بین ایلات و عشایر این منطقه مرسوم است آخرین شب ماه رمضان ،شب کنار گذاشتن فطریه هست که سرپرست خانوار برای هر نفری 3 کیلو گندم پول به نرخ روز محاسبه و اگر مهمان شب هم داشته باشد فطری او را نیز حساب می کند.

از رسومات دیگر این ماه در عید سعید فطر، صله ارحام، دید و بازدید با فرد مریض الحال روستا و ادای تسلیت برای فردی که عزادار است.

نزدیکی‌ های غروب نغمه ملکوتی ربنا از مناره‌ های شهر بار دیگر عطر رمضان را بر مشام مومنان می‌ رساند، با نزدیک شدن به زمان اذان مغرب و افطار جنب و جوش مردم در خیابان ها و کوچه های شهر دیدنی است.

بانوان خانه که از ساعاتی مانده به زمان مغرب مشغول پخت و پز و مهیا کردن افطاری بودند با نزدیک شدن به زمان اذان مغرب پس از دم کردن چای، سفره را پهن کرده و با چیدن غذا ها  و خوراکی های مختص این ماه زمینه را برای پذیرایی از همسر و فرزندان خود آماده می کنند.

روزه داران با نزدیک شدن به زمان افطار خود را به منزل می رسانند تا قبل آغاز دعای ربنا در کنار اعضای خانواده و دور یک سفره روزه خود را باز کنند؛ با هم بودنهایی که شاید در این عصر ماشینی کمتر اتفاق بیفتد و ماه رمضان تنها زمانی است که تمام افراد خانواده 30  روز بر سر یک سفره می نشینند به طوری که حتی تاخیر در حضور یکی از اعضای خانواده چشمهای منتظر را متوجه جای خالی فرد بر سر سفره می کند.

 رمضان در شهرستان نیر

آداب و رسوم مردم مومن شهر نیر ریشه در فرهنگ غنی و اصیل اسلامی دارد که در گذر زمان نه تنها دچار خللی نشده‌، بلکه روز به روز بر عظمت آن افزوده شده است.

از نیمه شعبان و همزمان با سالروز ولادت باسعادت یگانه منجی عالم بشریت حضرت مهدی (عج) چهره شهر نیر دگرگون می‌شود و مردم با شور و اشتیاق فراوان خو‌د را برای استقبال از ماه خدا‌، ماه مبارک رمضان آماده می کنند.

اهالی شهرستان نیر چند روز قبل از ماه مبارک رمضان با غبار روبی و عطرافشانی مساجد و نظافت و پاکسازی خانه‌هایشان به استقبال این ماه پربرکت می‌روند.

آنها نظافت و خانه تکانی را هنگام روز انجام می‌دهند‌، زیرا اعتقاد دارند که جارو کردن در شب کراهت دارد. شب باید خانه تمیز باشد، زیرا شیطان در محل کثیف ماندگار می‌شود و به این دلیل خاکروبه را نیز قبل از غروب آفتاب از خانه بیرون می‌ریزند‌. نیری ها معتقدند همان گونه که دراین ماه مبارک باید به تزکیه روح توجه شود باید به نظافت محل عبادت و سکونت نیز توجه شود.

ساکنین شهرستان نیر برای رویت هلال اول ماه رمضان‌، غروب روز آخر شعبان بالای پشت بام و مناره  مساجد رفته و با نگاه به آسمان ماه را جستجو می‌کردند و در صورت مشاهده‌ آن، اعمال مخصوص این ماه را بجا می‌آوردند‌.

از جمله آداب و رسوم مردم نیر در مورد دیدن ماه نو آن است که به محض رویت ماه‌، چشمان خود را بسته و صلوات می‌فرستند و بر این باورند که در موقع دیدن ماه هر حاجتی از خدا طلب کنند برآورده می‌شود‌.

در ماه مبارک رمضان که ماه نزول قرآن است  برگزاری جلسات قرائت قرآن خوانی در مساجد برای مردان و زنان مومن این دیار از شور و هیجان ویژه‌ای برخوردار است و مشتاقان از روز اول ماه رمضان‌ در مساجد حضور یافته و در طی 30 روز این ماه مبارک هر روز یک جزء از کلام الله مجید قرائت می شود تا کل قرآن ختم شود.‌

در شهرستان نیر برای بزرگداشت شب های پربرکت قدر برنامه‌های ویژه‌ای در مساجد برگزار می‌شود که مهمترین آنها قرائت قرآن، نماز‌، دعاهای مخصوص این شبها، احیا و شب زنده‌داری تا اذان صبح با قرآن بر سرن هادن و طلب استغفار است‌.

از دیگر آداب و رسوم مردم شهر نیر در لیالی قدر‌، طبخ افطاری و سحری و دعوت از روزه داران و احیاکنندگان شب و پذیرایی از آن‌هاست‌.

پس از 30 روز عبادت، بندگی و روزه‌داری‌، در روز عید سعید فطر مردم  برای اقامه نماز عید فطر آماده می‌شوند و بعد از پذیرایی‌، نماز این عید بزرگ را با شکوه هرچه تمام‌ تر بجا می‌آورند و این روز را به یکدیگر تبریک و تهنیت می‌گویند‌، همچنین در این محل به منظور جمع‌آوری زکات فطره صندوق‌ها‌یی تعیین می‌شود و مردم وجوهات خویش را در آن می‌ریزند. ‌

پس از پایان این مراسم معنوی مردم به خانه بزرگترهای فامیل رفته و این عید بزرگ اسلامی را به آنان تبریک می‌گویند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از سبلانه، در حالی که یک روز بیشتر به آغاز ماه میهمانی خدا نمانده است، همه مسلمانان با سبک و سیاقی خاص به استقبال رمضان رفته اند؛ در استان اردبیل هم خانه تکانی ها به سر آمده و همه خود را برای حضور در بزرگترین ماه میهمانی خدا آماده کرده اند؛ امروز هم خیلی ها با آیین  "قاباقاگئتمک" به پیشواز ماه رمضان رفته اند.

گرچه بسیاری از سنت‌های زیبای گذشته آیین رمضان در اردبیل، رنگ باخته و برخی آیین‌ها رفته رفته بوی تجمل به خود گرفته است اما همچنان برخی از آیین ها با همان سبک و سیاق قدیم در اردبیل ادامه دارد.

هنوز هم  از چند روز مانده به ماه مبارک رمضان، مساجد این استان برای برپایی این ماه آسمانی آماده می شوند، نظافت عمومی مساجد، غبار روبی و عطر افشانی مساجد با کمک جوانان و در برخی مساجد به همت بانوان انجام می شود.

خانه تکانی  رسمی دیرین در اردبیل

خانه تکانی مادران اردبیلی دو بار در سال صورت می گیرد یکی در آستانه عید نوروز و دیگری در پیشواز ماه مبارک رمضان پدران نیز همچون ایام پیش از نوروز چند روز مانده به این ماه مبارک به تکاپو می ‌افتند تا لوازم و مواد لازم برای تهیه انواع خوراک مخصوص سفره ‌های افطاری و سحری را فراهم کنند گویی عید رمضان در پیش است.

دادن برنج به آسیاب به منظور تهیه فرنی، درست کردن انواع مربا از قبیل مربای گل محمدی (قزل گول)، پسته و نظایر اینها از دیگر کارهای است که بانوان اردبیلی قبل از فرا رسیدن ماه رمضان انجام می ‌دهند.

فرنی جزو لاینفک سفره های افطاری در اردبیل است، غذایی که با آرد برنج و شیر تهیه می شود و در زمان افطار قبل از غذای اصلی با مربا به ‌ویژه مربای گل صرف می‌شود.

قاباقاگئتمک(پیشواز)

مردم استان اردبیل مانند سایر مناطق کشور به پیشواز‌ ماه مبارک رمضان می‌روند و چند روز مانده به آغاز این ‌ماه پر برکت، مخصوصا روز آخر‌ماه شعبان را روزه می‌گیرند که به این پیشواز قاباقاگئتمک می‌گویند.

تعطیلی هنگام افطار

سفره های افطاری در اردبیل رنگ و بوی خاصی دارد؛ فرنی با مربای گل سرخ که عطر آن به یاد ماندنی است، خرما، فطیر، چای شیرین، پنیر و گردو و سبزی های معطر با نان سنگک، آش دوغ یا سوپ، زولبیا و بامیه میهمانان همیشگی سفره های افطاری اردبیلی ها هستند.

معمولاً مردم برای باز کردن روزه خود در زمان افطار اول از همه مقدار کمی آب گرم، نمک و یا خرما میل می کنند.

برخی از خانواده ها تمام غذاهای تهیه شده اعم از فرنی، آش یا سوپ و برنج و خورشت را بطور یکجا در افطار صرف می ‌کنند اما بعضی دیگر چای شیرین و فرنی را میل کرده و ساعاتی بعد سفره شام را پهن می کنند تا غذاهای اصلی را صرف کنند.

پس از جمع شدن بساط افطار از اهالی منزل و میهمانان روزه دار با چای تلخ و گز سفید پذیرایی می شود که با گرم شدن هوا اغلب هنداونه و خربزه و دیگر میوه های آبدار جایگزین آن می شود.

یکی از رسوماتی که همچنان ماندگار شده بسته‌شدن مغازه‌ها هنگام افطار است .

در این‌ ماه مغازه‌ها به غیر از غذاخوری‌ها هنگام افطار بسته می‌شوند حتی اگر کسی از نزدیک شدن زمان افطار اطلاع نداشته باشد از حرکت و جنب و جوش بین مردم و بسته‌شدن مغازه‌ها متوجه رسیدن زمان افطار می‌شود؛ بعضی از مغازه ها هنگام افطارفقط در مغازه را می بندند و چراغ ها را روشن می گذارند تا به این وسیله اعلام کنند که بعد از افطار دوباره مغازه را باز خواهند کرد.

هدیه به سال اولی ها

طبق یک سنت قدیمی دختران و پسران نوجوان که تازه بالغ شده و نخستین رمضان دوران تکلیف خود را می‌گذرانند، از سوی والدینشان به شیوه های مختلف مورد تشویق قرار می‌گیرند.

بارز‌ترین شکل آن، این است که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها، با ترتیب دادن یک مهمانی افطاری، سال اولی‌ها و مؤمنان تازه بالغ را دعوت کرده و با دادن هدیه‌ای کوچک، آنان را به انجام تکالیف الهی و فرایض دینی تشویق می‌کنند.

دق الباب دم سحری

بیشتر ساکنان منطقه اردبیل به بیدار شدن از خواب ساعاتی قبل از اذان صبح و خوردن سحری و اقامه نمازهای واجب و مستحبی اهمیت زیادی می‌دهند، در ماه مبارک رمضان، سحری هم مراسم ویژه خود را از قدیم الایام داشته که با گذشت زمان، تغییر و تحولاتی در آن پدید آمده است.

در زمان گذشته که از رادیو و تلوزیون خبری نبود عده‌ای از مردان و جوانان دو ساعت مانده به اذان صبح با رفتن به پشت بام ‌ها با صدای بلند اهالی محل و همسایه ‌ها را از فرا رسیدن وقت سحری آگاه می‌کردند و در برخی مناطق نیز از شلیک توپ برای این امر استفاده می شد.

بسیاری از افراد نیز به محض اینکه خود بیدار می شدند، به در خانه خویشان و همسایگان نزدیک خود رفته، با دق الباب، آنها را برای سحری بیدار می کردند؛ در صورتی که ‌پس از بیدارباش عمومی صاحبخانه‌ای با روشن کردن چراغ بیدار بودن خود را اعلام  نمی‌کرد، همسایگان روز بعد به پرس و جو می‌پرداختند و چنانچه مشکلی وجود داشت به یاری آنها می‌رفتند که این روح همدلی را بین مومنان تقویت می‌کرد. (این رسم نیکو هنوز هم در برخی محلات و روستاهای استان پاس داشته شده و به آن عمل می شود البته به جای دق الباب از تلفن برای این امر استفاده می شود).

دوختن «کیسه برکت»

از دیگر رسوم استان اردبیل و شهرهای اطراف اردبیل دوختن «کیسه برکت» است که همزمان با آخرین جمعه ‌ماه رمضان در مساجد شهرستان مشکین‌شهر برگزار می‌شود.

دوخت این کیسه‌ها که در آخرین روز‌ ماه مبارک رمضان و معمولاً با ختم 30جزء قرآن کریم تمام می‌شود، براساس یک باور دینی و مذهبی توسط زنان و دختران مشگین شهری انجام می‌شود.

این کیسه‌ها که بین مردم به برکت توربافی معروف است، از پارچه نذری تهیه می‌شود و پس از آماده ‌شدن، مقداری نمک و وجه نقد در آن قرار داده می‌شود. خانواده‌ها پس‌انداز خود را در طول سال داخل این کیسه قرار داده و در سفرهای زیارتی و کارهای عام‌المنفعه مورد استفاده قرار می‌دهند.

شلیک توپ راهی برای مطلع شدن از زمان افطار 

در زمان‌های دور هنگام افطار یک توپ شلیک می‌شد و روزه‌داران با شنیدن صدای توپ می‌فهمیدند که افطار شده و می‌توانند روزه خود را باز کنند اما امروزه شنیدن بانگ اذان از رادیو و تلویزیون جای توپ را گرفته و در میان اذان‌های زیبایی که از صدا و سیما شنیده می‌شود، اذان مرحوم مؤذن‌زاده برای مردم کشورمان و به‌ خصوص برای اردبیلی‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد.

سفره افطاری بزرگترها، 30 روز رمضان برپاست

افطاری دادن نیز یکی از رسم های دیگر مردم اردبیل است که از دیرباز بر جای مانده به طوری که ابتدا افراد و خانواده ‌های کم سن و سال برای باز کردن افطاری به منزل بزرگتران می ‌روند و سپس آنان را به افطارهای دیگری دعوت می‌کنند. همچنین افراد متمول نیز در مساجد و منازل با برپای سفره های افطاری هر چند ساده افراد شناس و ناشناس و رهگذران روزه دار را پذیرایی می کنند که متاسفانه این عمل نیک که هدف آن صله ارحام، افزایش محبت و دوستی در بین افراد فامیل یا پذیرایی از محرومان و نیازمندان است آرام آرام جای خود را به چشم و هم چشمی ها و ریخت و پاش های آنچنانی در تالار های پذیرایی با صرف هزینه های هنگفت نه برای افراز نیازمند بلکه برای... می دهد که این کار نیز در سالیان اخیر مورد اعتراض ائمه جماعات در تریبون های مختلف قرار گرفته است.

تردد شبانه و پس از افطار شهروندان در خیابان های شهر در ایام ماه رمضان، حتی در برخی موارد از آمار روزانه هم بیشتر بوده و تا موقع سحر ادامه می یابد.

در ماه رمضان بسیاری از مساجد شاهد حضور مردم بویژه جوانان و نوجوانان است، در این ماه روزه داران اغلب برای قرآن خوانی و ادای نماز جماعت در مسجد محلات جمع می شوند و در کنار این امور، کلاس های درس و قرائت قرآن هم توسط هیات امنای مسجد دایر می شود.

در شبهای قدر خانواده ها با حضور در مصلی اردبیل به شب زنده داری می پردازند حضور پرشور مردم در این ایام به حدی است که علاوه بر مصلی خیابان های اطراف آن نیز مملو از جمعیت می شود در این شبها زن و مرد ، پیر و جوان پس از افطار شب زنده داری می کنند چرا که لیله ‌القدر، شب ولایت، شب نزول قرآن، شب نزول ملائکه بر امام زمان است.

مراسم احیا

مراسم احیا از لحظات روحانی و به یاد ماندنی است که مردم استان اردبیل  سعی می‌کنند از فیض شب‌های احیا به دور نمانند.

در شبهای احیا و شهادت امیر المومنین (ع)، مردم برای احیای این شب در مساجد جمع می‌شدند و به خواندن دعا و مناجات می‌پرداختند.

اهمیت بیداری این شب در نظر مردم، آن قدر زیاد است که با خود خوراکی به مسجد می‌آورند.

برپایی مجلس یادبود برای اموات در ماه میهمانی خدا

یکی از رسوم قدیمی اردبیلی ها در اعیاد، یاد کردن امواتی است که اخیراً از دنیا رفته اند که در ‌ماه مبارک رمضان نیز که به عقیده مردم اردبیل، عید محسوب می‌شود، برای درگذشتگانی که طی یک سال اخیر فوت کرده‌اند، در تکایا، مساجد و یا منازل بستگان آنان مجلس ترحیم برگزار می‌شود.

طبق سنت دیرین مردم این منطقه، هر سال در دومین شب از ‌ماه مبارک رمضان، این قبیل مراسم یادبود برگزار شده و مؤمنان با برگزاری مجلس ختم، جای خالی درگذشتگان را در نخستین رمضان بعد از درگذشت آنان، با قرائت قرآن کریم و فاتحه‌خوانی، پر می‌کنند

رمضان در میان عشایر ایل سون

پیشینه تاریخی ماه مبارک رمضان در میان ایلات و عشایر اصلاندوز مغان زبانزد عام و خاص بوده به طوریکه این قشر زحمتکش به آداب رسوم ملی و مذهبی پایبند هستند.

عشایر به مردمانی گفته می‌شود که عموما زندگی خود را از دامداری اداره می‌کنند و به همین دلیل معمولاً هر سال از ییلاق به قشلاق و بالعکس کوچ می‌کنند. عشایر بطور سنتی دارای اقامتگاه ثابتی نیستند و نوع مسکن آنان به گونه‌ای است که امکان جمع آوری و نصب مجدد آن وجود دارد.

«ایلات و عشایر اصلاندوز به مانند 32 قبیله ایل سون به روزه داری اهمیت فوق العاده ای قایل هستند و مردانی پاک، ساده، وطن پرست، غیور، متعصب به امور دینی و مذهبی و موطن ایران اسلامی و بدون گرفتن اجر و مزد به دفع تجاوزات بیگانگان بارها در تاریخ ایران اسلامی حماسه ساز بودند.

عشایر این منطقه به آداب و رسوم ملی، مذهبی و اجتماعی پایبند هستند و به سال و ماه و روز و مناسبتها توجه ویژه ای دارند، ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن کریم هم یکی از مهمترین ماههای سال که قبل از شروع این ماه اهالی روستا دور هم جمع شده و به غبارروبی و تمیز کردن مساجد اقدام می کنند. ماه مبارک رمضان از سال دوم هجرت توسط پیامبر اکرم (ص)شروع و در آخر این ماه هفتم رمضان اولین بار در تاریخ اسلام حکم ذکات و فطری معمول شد.

از زمان پذیرش و قبول اسلام در میان ایلات و عشایر این ماه مبارک معمول و مردم عشایر اصلاندوز از این قضیه مستثنی نیستند، از قدیم الایام براساس جایگاه ستارگان در آسمان معیار تشخیص اذان و سحری محسوب می شد و مدتی هم بانگ خروس در بیداری مردم برای سحری و افطار نقش اساسی موذن را ایفا میکرد.

درمیان بعضی طوایف عشایر اصلاندوز خبر دار کردن از پشت بام توسط فرد مشخص روستا در هنگام سحری از دیگر روش معمول برای افطار و سحری محسوب می شد.به حمد خداوند متعال و پیشرفت نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران امروزه زنگ ساعت و پخش اذان ار بلندگوی مساجد جای همه عوامل بیدار کننده فوق را گرفته است.

از روز های حساس و مهم این ماه مبارک 19 و 21 و 23 رمضان در میان تمام ملیتهای ایرانی بخصوص در میان ایلات و عشایر آذربایجان که از آن تحت عنوان شب های قدر یاد می شود می باشد.مردم عشایر این منطقه نسبت به این شبها احترام خاصی به خاطر ضربت و شهادت حضرت امام علی (ع)قایل هستند و همیشه در طول تاریخ شیعه این روزها از تقدسات خاصی برخوردار است.

مردم عشایر منطقه در این روزها مشغول راز و نیاز و مناجات با خدای متعال هستند، نذر و افطاری در این روزها در بین ایلات و عشایر این منطقه مرسوم است آخرین شب ماه رمضان ،شب کنار گذاشتن فطریه هست که سرپرست خانوار برای هر نفری 3 کیلو گندم پول به نرخ روز محاسبه و اگر مهمان شب هم داشته باشد فطری او را نیز حساب می کند.

از رسومات دیگر این ماه در عید سعید فطر، صله ارحام، دید و بازدید با فرد مریض الحال روستا و ادای تسلیت برای فردی که عزادار است.

نزدیکی‌ های غروب نغمه ملکوتی ربنا از مناره‌ های شهر بار دیگر عطر رمضان را بر مشام مومنان می‌ رساند، با نزدیک شدن به زمان اذان مغرب و افطار جنب و جوش مردم در خیابان ها و کوچه های شهر دیدنی است.

بانوان خانه که از ساعاتی مانده به زمان مغرب مشغول پخت و پز و مهیا کردن افطاری بودند با نزدیک شدن به زمان اذان مغرب پس از دم کردن چای، سفره را پهن کرده و با چیدن غذا ها  و خوراکی های مختص این ماه زمینه را برای پذیرایی از همسر و فرزندان خود آماده می کنند.

روزه داران با نزدیک شدن به زمان افطار خود را به منزل می رسانند تا قبل آغاز دعای ربنا در کنار اعضای خانواده و دور یک سفره روزه خود را باز کنند؛ با هم بودنهایی که شاید در این عصر ماشینی کمتر اتفاق بیفتد و ماه رمضان تنها زمانی است که تمام افراد خانواده 30  روز بر سر یک سفره می نشینند به طوری که حتی تاخیر در حضور یکی از اعضای خانواده چشمهای منتظر را متوجه جای خالی فرد بر سر سفره می کند.

 رمضان در شهرستان نیر

آداب و رسوم مردم مومن شهر نیر ریشه در فرهنگ غنی و اصیل اسلامی دارد که در گذر زمان نه تنها دچار خللی نشده‌، بلکه روز به روز بر عظمت آن افزوده شده است.

از نیمه شعبان و همزمان با سالروز ولادت باسعادت یگانه منجی عالم بشریت حضرت مهدی (عج) چهره شهر نیر دگرگون می‌شود و مردم با شور و اشتیاق فراوان خو‌د را برای استقبال از ماه خدا‌، ماه مبارک رمضان آماده می کنند.

اهالی شهرستان نیر چند روز قبل از ماه مبارک رمضان با غبار روبی و عطرافشانی مساجد و نظافت و پاکسازی خانه‌هایشان به استقبال این ماه پربرکت می‌روند.

آنها نظافت و خانه تکانی را هنگام روز انجام می‌دهند‌، زیرا اعتقاد دارند که جارو کردن در شب کراهت دارد. شب باید خانه تمیز باشد، زیرا شیطان در محل کثیف ماندگار می‌شود و به این دلیل خاکروبه را نیز قبل از غروب آفتاب از خانه بیرون می‌ریزند‌. نیری ها معتقدند همان گونه که دراین ماه مبارک باید به تزکیه روح توجه شود باید به نظافت محل عبادت و سکونت نیز توجه شود.

ساکنین شهرستان نیر برای رویت هلال اول ماه رمضان‌، غروب روز آخر شعبان بالای پشت بام و مناره  مساجد رفته و با نگاه به آسمان ماه را جستجو می‌کردند و در صورت مشاهده‌ آن، اعمال مخصوص این ماه را بجا می‌آوردند‌.

از جمله آداب و رسوم مردم نیر در مورد دیدن ماه نو آن است که به محض رویت ماه‌، چشمان خود را بسته و صلوات می‌فرستند و بر این باورند که در موقع دیدن ماه هر حاجتی از خدا طلب کنند برآورده می‌شود‌.

در ماه مبارک رمضان که ماه نزول قرآن است  برگزاری جلسات قرائت قرآن خوانی در مساجد برای مردان و زنان مومن این دیار از شور و هیجان ویژه‌ای برخوردار است و مشتاقان از روز اول ماه رمضان‌ در مساجد حضور یافته و در طی 30 روز این ماه مبارک هر روز یک جزء از کلام الله مجید قرائت می شود تا کل قرآن ختم شود.‌

در شهرستان نیر برای بزرگداشت شب های پربرکت قدر برنامه‌های ویژه‌ای در مساجد برگزار می‌شود که مهمترین آنها قرائت قرآن، نماز‌، دعاهای مخصوص این شبها، احیا و شب زنده‌داری تا اذان صبح با قرآن بر سرن هادن و طلب استغفار است‌.

از دیگر آداب و رسوم مردم شهر نیر در لیالی قدر‌، طبخ افطاری و سحری و دعوت از روزه داران و احیاکنندگان شب و پذیرایی از آن‌هاست‌.

پس از 30 روز عبادت، بندگی و روزه‌داری‌، در روز عید سعید فطر مردم  برای اقامه نماز عید فطر آماده می‌شوند و بعد از پذیرایی‌، نماز این عید بزرگ را با شکوه هرچه تمام‌ تر بجا می‌آورند و این روز را به یکدیگر تبریک و تهنیت می‌گویند‌، همچنین در این محل به منظور جمع‌آوری زکات فطره صندوق‌ها‌یی تعیین می‌شود و مردم وجوهات خویش را در آن می‌ریزند. ‌

پس از پایان این مراسم معنوی مردم به خانه بزرگترهای فامیل رفته و این عید بزرگ اسلامی را به آنان تبریک می‌گویند.

انتهای پیام/پ